หัวดำใจดำ 

    นานมาแล้ว ยังมีพระเจ้าแผ่นดินองค์หนึ่ง มีพระธิดาที่งดงาม 2 องค์ วันหนึ่งพระธิดาทั้งสองออกจากวังไปเที่ยวพักผ่อนในป่า มีเสือสมิงตัวหนึ่งที่ดุร้ายมาก ได้ลิบเข้ามาคาบพระธิดาทั้งสองไปกินเป็นอาหารเสีย เหลือแต่เครื่องทรง เป็นสร้อยสนิมพิมพาภรณ์ ล้วนแล้วแต่ทองคำและเพชรพลอยสูงค่า ซึ่งเสือสมิงนำไปซ่อนไว้ในถ้ำแห่งหนึ่ง
    ต่อมาเสือสมิงออกไปหากินในป่า แล้วพลาดตกลงไปในเหวลึก จนเมื่อลิงลมตัวหนึ่งเดินพลัดตกลงไปอีกตัว ลูกพญานาคเลื้อยมาไม่ทันระวังตัว ก็เลื้อยตกไปอีกตัวหนึ่ง มนุษย์หัวดำคนหนึ่งเดินมาเที่ยวเล่นก็เกิดพลัดตกลงไปอีก ในเหวจึงมีสัตว์และคนอยู่ 4 ชีวิต
    เหวแห่งนี้เอง พระอิศวรเคยสาปไว้ว่า ใครตกลงไปหาทางขึ้นเองไม่ได้ เว้นเสียแต่จะมีใครมาช่วยเท่านั้น
    ยังมีนายพรานคนหนึ่ง หากินทางล่าสัตว์อยู่แถบนั้น เดินผ่านปากเหว มนุษย์และสัตว์ที่อยู่ในเหวจึงอ้อนวอนขอให้ช่วยเหลือตน ต่างพากันสัญญาว่าจะตอบแทนคุณทั้งสิ้น นายพรานได้ยินคำวิงวอนก็สงสาร จึงตัดเถาวัลย์หย่อนลงไปในเหว และให้ลิงลมไต่ขึ้นมาก่อน ลิงลมแสดงความขอบคุณ แล้วบอกนายพรานว่า
"ในเหวยังมีคนและสัตว์อีก 3 ชีวิต จะช่วยใครก็ช่วยเถิด แต่มนุษย์หัวดำนั้นใจมันดำด้วย ท่านอย่าช่วยมันเป็นอันขาด ถ้าท่านมีทุกข์ให้นึกถึงเรา เราจะมาช่วยทันที รวดเร็วปานลมพัดทีเดียว"
    แล้วลิงลมก็อำลาไป เมื่อนายพรานหย่อนเถาวัลย์ลงไปครั้งที่ 2 พญานาคก็ไต่ขึ้นมา พญานาคก็เตือนนายพรานอีก
"มนุษย์หัวดำใจมันดำนัก ท่านอย่าช่วยมันเป็นอันขาด จะเป็นอันตรายภายหลังแก่ท่านอย่างแน่นอน และเมื่อท่านมีทุกข์ยาก ก็ขอให้รำลึกถึงเรา เราจะรีบมาตอบแทนบุญคุณท่านที่ช่วยชีวิตเราไว้ในครั้งนี้"
    แล้วพญานาคก็จากไป ส่วนเสือสมิงไต่เถาวัลย์ขึ้นมาเป็นอันดับที่ 3 และเตือนเรื่องมนุษย์หัวดำอีก แล้วก็ไปคาบเอาเครื่องทรงของพระธิดา อันมีค่าที่ตนเก็บไว้ในถ้ำมามอบให้นายพรานเป็นการตอบแทน แล้วก็จากลาไป
    นายพรานก็เก็บเถาวัลย์จะกลับบ้าน แต่ได้ยินเสียงชายหัวดำอ้อนวอนขึ้นว่า
"เราเป็นมนุษย์เหมือนกัน จะไม่ยอมช่วยเลยหรือ ช่วยข้าเถิดข้าจะตอบแทนให้สาสมทีเดียว"
    นายพรานได้ยินก็ใจอ่อน รีบหย่อนเถาวัลย์ลงไปช่วย เมื่อขึ้นมาถึงปากเหว ชายหัวดำก็ขอบใจนายพรานด้วยถ้อยคำอ่อนหวาน ขณะเดียวกันก็เหลือบแลเห็น เครื่องทรงพระธิดา เขาจึงถามว่า
"เราเป็นนายพรานควรยินดีแต่เนื้อสัตว์ และของป่า จะเอาเครื่องทองและเพชรพลอยเหล่านี้ไปทำไม แต่เนื่องจากท่านมีบุญคุณแก่ข้า เราจะขอนำของพวกนี้ไปขายให้ในเมือง แล้วจะนำเงินมาให้ภายใน 2 วัน"
    ในก็คิดว่าพระธิดาทั้งสองนั้นสิ้นพระชนม์แน่แล้ว แทนที่จะนำเครื่องทรงไปขายแล้วนำเงินมาให้นายพราน เขากลับเอาเครื่องทรงเหล่านั้นไปมอบให้ราชบุรุษ เพื่อนำความขึ้นกราบทูลพระเจ้าแผ่นดิน ว่าตนเป็นคนพบนายพรานที่เป็นคนฆ่าพระธิดา ตนจึงได้นำเครื่องทรงบางชิ้นมาแสดงเป็นหลักฐาน แต่ยังมีเครื่องทรงอีกเป็นอันมากที่ตัวนายพราน ขอให้ส่งคนไปจับตัวนายพราน เพื่อเอาขอคืนทั้งหมด แล้วเขาก็ทวงรางวัล ตามที่ประกาศไว้ว่าจะมอบให้แก่คน ที่นำข่าวพระธิดามาแจ้ง
    ถึงวันนัดจะนำเงินมาให้นายพราน มนุษย์หัวดำกลับนำราชบุรุษมาจับกุมตัวนายพราน และยึดเครื่องเพชรที่เหลือทั้งหมด นายพรานชี้แจงอย่างไรก็ไม่มีใครฟัง พากันลงความเห็นว่านายพรานเป็นผู้ร้ายที่ปลงพระชนม์พระธิดา และลักเครื่องทรงอย่างแน่นอน
    พระราชาจึงสั่งจองจำนายพรานด้วยขื่อคา และประจานไปรอบเมือง เมื่อครบ 7 วันก็ให้นำตัวไปประหารเสีย
    นายพรานทุกทรมานอยู่ได้ 5 วันยังเหลืออีก 2 วัน จึงได้รำลึกถึงลิงลม และลูกพญานาค ทั้งสองก็มาปรากฎตัวต่อหน้านายพราน
"เราเตือนท่านแล้ว อย่าช่วยมนุษย์หัวดำก็ไม่เชื่อ จะมีความกตัญญูสักครึ่งของสัตว์ก็หาไม่ บัดนี้ท่านก็ประจักษ์แล้ว"
    ว่าแล้วสัตว์ทั้งสองก็บอกอุบายที่ตนวางไว้ให้นายพรานทราบทุกประการ ครั้นแล้วลิงลมก็ลอบเข้าไปในห้องบรรทมของพระธิดาอีกองค์หนึ่ง ลอบสูบลมเข้าท้องพระธิดาจนพองอืด แทบจะสิ้นพระชนม์ หมอหลวงก็แก้ไม่ตก พระราชาตกพระทัยมาก รับสั่งให้พนักงานตีฆ้องร้องป่าว หาคนอาสามาช่วยพระธิดา หากใครรักษาได้ จะยกพระธิดาให้เป็นคู่ครอง และแบ่งสมบัติให้กึ่งหนึ่ง นายพรานจึงขันอาศา ถ้ารักษาไม่ได้ก็จะยอมให้ประหารชีวิตเช่นเดิม
    นายพรานได้ทูลขอให้ปลูกโรงพิธีใหญ่ กั้นม่าน 7 ชั้น ห้ามคนเข้าออก ครั้นพีธีพร้อมแล้ว ลูกพญานาดก็เข้ามาสูบลมออกจากท้องพระธิดา จนท้องแฟบลง พระธิดาจึงฟื้น พระราชาดีพระทัยมาก ประทานนางแก่นายพราน พร้อมสมบัติตามสัญญา
    เมื่อพีธีเสกสมรสผ่านไป และนายพรานได้ครองเมืองแล้ว จึงได้สั่งให้คนไปคุมตัวชายหัวดำใจดำ เข้ามาในวังและทูลความจริงให้พระราชาทราบ และได้ขอประทานอนุญาติให้ประหารชายหัวดำใจดำเสีย หากปล่อยไว้จะสร้างความเดือดร้อนให้แก่ผู้อื่นอีก เพราะเลวยิ่งกว่าสัตว์ ส่วนายพราน และพระธิดาก็ได้ครองรักกัน มีความสุขสืบไปชั่วกาลนาน.