รังนก鸟巢

รังนก 

    ในกระบวนนกไทยด้วยกัน เห็นจะไม่มีนกตัวเล็กๆ ชนิดใดที่ถูกกล่าวขวัญถึงมากเท่า นกกระจาบ บินเร็ว ตาไว มิฉะนั้นคงโฉบแมลงที่กำลังบินเป็นอาหารไม่ได้
    เราคุ้นกับนกกระจาบก็เพราะ ชื่อนกชนิดนี้ได้ปรากฏเป็นตัวเอกเสมอ ในนิทานชาวบ้าน ในชาดก ในเพลงกล่อมเด็ก คนไทยจึงรู้จักนกกระจาบเสียก่อนเห็นตัว นกกระจาบถูกยกย่อง ให้เป็นเอกในเรื่องทำรัง ทำได้ประณีตหนักหนา ชื่อเสียงของนกกระจาบในการทำรังนี้ เด็กไทยทั่วประเทศ จะได้ยินตั้งแต่ยังไม่ประสีประสา พูดยังไม่ได้ ฟังยังไม่ออก เพราะผู้ใหญ่คนไหน ก็ชอบเอาเพลงนกกระจาบมากล่อมเด็ก
    "นกเอ่ยนกกระจาบ เห็นใบพงลงคาบค่อยเพียรขน มาสอดสร้อยด้วยจงอยปากของตน ราวกับคนค่อยพินิจคิดทำรัง......."
    เรื่องทำรังแล้ว นกกระจาบชนะนกอื่นอย่างไม่เห็นฝุ่น ก็เพราะนกอื่นไม่เอาถ่าน สอนก็ไม่ฟัง ทั้งนี้มีเรื่องเล่าว่า เมื่อนานแสนนานมาแล้ว ขณะที่โลกเรานี้เพิ่งสร้างขึ้นใหม่ๆ นกทั้งหลายยังไม่รู้จักทำรัง เที่ยวไปอาศัยเกาะนอนตามกิ่งไม้ โพรงไม้ ซอกหิน ตามชะง่อนผา พอได้ซุกตัวและลูกน้อยนอน เมื่อออกหาอาหาร ลูกน้อยก็จะคอยด้วยความหิว และกระวนกระวาย ตกจากรังลงมาตายนักต่อนัก
    มีนกอยู่เพียงชนิดเดียวเท่านั้น ที่รู้จักสร้างรัง สร้างได้สวย และงดงามเป็นที่น่าอัศจรรย์ คือ นกกระจาบ ที่ทำเป็นกรวยยาวมีทางเข้าทางออก อยู่ทางเดียวที่ก้นกรวย หรือข้างกรวย ตัวรังปิดมิดชิด คุ้มแดดคุ้มฝน และให้ความปลอดภัยกับลูกน้อยๆ ทั้งจากการพลัดตก และจากศัตรู
    นกทั้งหลายเห็นเข้าก็นิยมชมชื่น นำเอาเรื่องรังนกกระจาบไปเล่ากันต่อๆ ไป จนนกทุกตัวอยากจะสร้างรังให้งดงาม และเป็นระเบียบ แข็งแรง สู้แดด สู้ฝน ได้อย่างรังนกกระจาบบ้าง สัตว์มีปีกบินได้เหล่านี้ จึงพากันเลือกผู้แทนอย่างละ 2 ตัว บินไปหานกกระจาบ
    "เราพากันมาวันนี้ ก็เพื่อมาขอให้ท่านนกกระจาบ สอนให้พวกเราทำรัง เพื่อคุ้มตัวเราและลูกน้อยของเรา เหมือนท่านบ้าง โปรดสอนให้พวกเราด้วย เราจะสมนาคุณท่านอย่างงดงามทีเดียว" นกกระจาบผู้อารีจึงตอบด้วยมิตรจิตว่า "ฉันยินดีจะสอนวิธีทำรังให้พวกท่าน แต่ไม่ใช่ของง่ายนะ ท่านจะต้องดูเวลาเราทำ และตั้งใจด้วยความอดทน"
    "จ๊ะ จ๊ะ" นกทั้งหลายรับปากขึ้นพร้อมกัน
"เอ้า ดูนี่ ทีแรกทีเดียวเอากิ่งไม้เล็กๆ 2 อัน มาพาดเป็นกากบาทที่ก้นรังเสียก่อน"
"ใช่แล้ว" อีกาว่า "เอาไม้มาก่ายกันเป็นกากบาท เอาละจำได้แล้ว"
"แล้วจึงนำใบหญ้าคา เศษฟาง ใบไม้แห้ง ใบไม้เล็กๆ จะตัดกิ่งก็ได้ นี่อย่างไร"
    นกกระจาบสอนให้โดยไม่ปิดบังแม้แต่นิดเดียว นกพิราบผงกหน้า "บอกต่อไปเถิด ตอนนี้ไม่เห็นมีอะไรยาก ถึงไม่สอนของง่ายๆ อย่างนี้ พวกเราก็รู้กันอยู่แล้ว" นกพิราบเกิดอวดเก่ง
"แล้วก็เอาใบหญ้า เศษฟาง ขนนกนุ่มๆ มาสอดประสานกันอย่างนี้"
"จ๊ะ จ๊ะ" นกกระจอกรับคำอย่างเสียมิได้ "ทำรังมันก็ทำอีรูปนี้แหละ"
    นกกระจาบตั้งหน้าตั้งตาสอนแสดงต่อไป โดยไม่ปิดบังแม้แต่น้อย อธิบายต่อไป ทำรังไปทั้งๆ ที่นกทั้งหลายไม่มีตัวใดเลยที่จะตั้งใจฟัง ต่างก็ทำท่ารู้ดีกันทั้งนั้น ในที่สุดนกกระจาบทนไม่ไหว สร้างไปได้ครึ่งรังก็หยุดสอน
    "ก็เมื่อพวกท่านรู้ดีกันแล้วทั้งนั้น เรื่องทำรังท่านจะมาให้ฉันสอนทำไม กลับไปเสียเถอะ อ้ายโน่นก็ทำได้ อ้ายนี่ก็ทำได้ ฉันไม่สอนต่อไปแล้ว ไปทำกันเองเถิด"
    นกทั้งหลายจึงพากันบินกลับถิ่น มุ่งหน้าไปทำรังของตนเองอยู่บ้าง พอถึงเวลาเข้าจริงๆ นกแต่ละชนิดก็สร้างรังได้เพียงครึ่งรัง ก็ทำต่อไปไม่ได้ เพราะนกกระจาบสอนให้แต่เพียงเท่านี้ จึงหมดปัญญา
    รังก็หยาบด้วยไม่ตั้งใจเรียน เสร็จก็ไม่เสร็จเต็มรัง ฉะนั้นทุกวันนี้ นกทั้งหลายจึงแลดูทำรังไม่เสร็จ จะให้เต็มรังและงดงามอย่างรังนกกระจาบหาได้ไม่ ทำได้พอรองรับลูกน้อยและกกไข่ จะให้คุ้มแดดคุ้มฝนได้อย่างรังนกกระจาบเป็นอันหมดหวัง