คำประสม3

 

  คำประสมที่ใช้เป็นคำคุณศัพท์ คำตัวตั้งอาจเป็นคำนาม คำกริยา

 

หรือ คำวิเศษณ์ ก็ได้ เมื่อประสมแล้วใช้ในความหมายธรรมดาก็ได้

 

ใช้ในความหมายเชิงอุปมาก็ได้ ส่วนมากใช้เป็นวิเศษณ์ขยายนาม ที่ใช้

 

ขยายกริยาก็มีบ้าง

 

          1. คำตัวตั้งเป็นนามและคำขยายเป็นคำคุณศัพท์หรืออื่นๆ เช่น

 

ชั้นต่ำ ขยายนาม เช่น คน เป็น คนชั้นต่ำ

 

ลิ้นวัว ขยายนาม เช่น สตู เป็น สตูลิ้นวัว

 

ส้นสูง ขยายนาม เช่น รองเท้า เป็น รองเท้าส้นสูง

 

          2. คำตัวตั้งเป็นกริยาและคำขยายเป็นคำนามหรืออื่นๆ เช่น

 

กันเปื้อน ขยายนาม เช่น ผ้า เป็น ผ้ากันเปื้อน

 

วาดเขียน ขยายนาม เช่น ดินสอ กระดาษ เป็น ดินสอวาดเขียนกระดาษวาดเขียน

 

คิดเลข ขยายนาม เช่น เครื่อง เป็น เครื่องคิดเลข (คำนี้ละเครื่องไม่ได้อย่างเครื่องพิมพ์ดีด)

 

เผาขน ขยายนาม เช่น ระยะ เป็น ระยะเผาขน คือระยะประชิดตัว

 

กำลังกิน ขยายนาม เช่น มะม่วง เป็นมะม่วงกำลังกิน หรือใช้

 

กำลังกินกำลังนอน เช่น เด็กวัยกำลังกินกำลังนอน

 

          3. คำตัวตั้งเป็นคำวิเศษณ์และคำขยายเป็นคำนามและอื่นๆ เช่น

 

เขียวน้ำทะเล ใช้ขยาย สี เป็น สีเขียวน้ำทะเล

 

หลายใจ ใช้ขยาย คน เป็น คนหลายใจ มีความมุ่งหมายเชิงอุปมาว่า เปลี่ยนใจ เปลี่ยนคนรักบ่อยๆ

 

สองหัว ใช้ขยาย นก เป็น นกสองหัว มีความหมายเชิงอุปมาว่า คนที่เข้าทั้งสองข้าง

 

          4. คำตัวตั้งเป็นบุรพบทและคำขยายเป็นคำนามหรืออื่นๆเช่น

 

กลางบ้าน ใช้ขยาย ยา เป็น ยากลางบ้าน คือ ยาที่ชาวบ้านเชื่อถือกันเอง

 

กลางแปลง ใช้ขยาย โขน หรือ ละคร เป็น โขนกลางแปลง

 

ละครกลางแปลง คือ โขนหรือละครที่เล่นกลางแปลง

 

ในใจ ใช้ขยาย เลข เป็น เลขในใจ

 

ข้างถนน ใช้ขยาย เด็ก เป็น เด็กข้างถนน คือ เด็กที่ไม่มีพ่อแม่เอาใจใส่

 

นอกครู ใช้ขยาย หัวล้าน เป็น หัวล้านนอกครู ไม่ประพฤติตามแบบ